orhun abideleri ne demek?

Orhun Abideleri, Orta Asya'da bulunan ve Türk tarihinin en önemli yazılı kaynaklarından biri olan anıt taşlardır. 8. yüzyılda, Göktürk İmparatorluğu'nun ikinci döneminde (682-745) dikilmişlerdir. Bugün Moğolistan'da yer alırlar.

Önemli Özellikleri:

• Yazı: Eski Türk alfabesiyle yazılmışlardır. Bu alfabe, Runik alfabeden etkilenmiş olsa da, tamamen özgün bir sistemdir ve Türk yazı kültürünün en eski örneklerini oluşturur. Abidelerdeki yazılar, Göktürklerin devlet yapısı, tarihi, inançları ve sosyal yaşamları hakkında bilgi verir.

• Dili: Yazılar, Eski Türkçe'nin bir lehçesiyle yazılmıştır. Bu dil, günümüz Türkçesiyle birçok benzerlik gösterir ancak aynı zamanda farklılıklar da içerir. Dilbilimciler için oldukça değerli bir kaynaktır.

• Sayısı ve Konumu: Üç ana abide vardır:

  • Bilge Kağan Yazıtı: Bilge Kağan'ın hayatını ve başarılarını anlatan en uzun yazıttır.
  • Kül Tigin Yazıtı: Bilge Kağan'ın veziri Kül Tigin'in hayatını anlatan yazıttır.
  • Tonyukuk Yazıtı: Tonyukuk adlı önemli bir devlet adamının hayatını ve Göktürklerin tarihini anlatan yazıttır.

  Bunlara ek olarak, daha küçük ve parçalı bazı taş yazıtlar da bulunmuştur. Tüm abideler Orhon Nehri vadisinde yer almaktadır.

• İçerik: Yazıtlar, Göktürk İmparatorluğu'nun kuruluşu, yükselişi ve düşüşü hakkında bilgiler verir. Askeri zaferler, iç mücadeleler, siyasi ilişkiler, dini inançlar, ahlaki değerler ve sosyal yaşam gibi birçok konuya değinilir. Ayrıca, Göktürk hükümdarlarının ve devlet adamlarının karakterleri ve politikaları hakkında da bilgi sağlarlar.

• Keşfi ve Okunması: Abideler 1889 yılında Danimarkalı dil bilimci Vilhelm Thomsen tarafından keşfedilmiş ve okunmuştur. Thomsen'in çalışmaları, Eski Türkçe'nin anlaşılmasında ve Türk tarihinin aydınlatılmasında devrim niteliğinde olmuştur.

Orhun Abidelerinin Önemi:

• Türk Tarihi: Türk tarihinin yazılı bir döneminin başlangıcı olarak kabul edilirler. Göktürklerin tarihi, kültürleri ve dilleri hakkında en önemli kaynaklardır.
• Türk Dilbilimi: Eski Türkçe'nin anlaşılmasında ve günümüz Türkçesiyle olan ilişkisinin belirlenmesinde büyük rol oynarlar.
• Dünya Kültür Mirası: UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alırlar ve dünya kültür mirası olarak korunmaktadırlar.

Orhun Abideleri, sadece Türkler için değil, tüm dünya için tarihi ve kültürel açıdan büyük öneme sahip anıtlardır. Türk kültür ve tarihinin kökenlerini anlamak isteyen herkes için önemli bir araştırma ve öğrenme kaynağıdırlar.